Kaszel to nic innego jak odruchowa odpowiedź obronna na stan zapalny, który obejmuje błonę śluzową górnych oraz dolnych dróg oddechowych. Kaszel ma charakter produktywny (mokry) bądź nieproduktywny. Ten ostatni, określany także jako kaszel suchy, można zwalczać za pomocą leków przeciwkaszlowych, np. butamiratu lub dekstrometorfanu.
Jak działa butamirat?
Butamirat, a właściwie cytrynian butamiratu (Supremin, Sinecod) jest zaliczany do środków przeciwkaszlowych działających na ośrodkowy układ nerwowy. Choć dokładny mechanizm nie jest do końca poznany, uważa się, że lek wykazuje efekt przeciwkaszlowy poprzez wpływ na specjalne receptory zlokalizowane w pniu mózgu. Substancji przypisuje się działanie hamujące skurcz oskrzeli, a także przeciwzapalne.
Lek wykazuje szybki (działa po ok. 1,5 godz.) i stosunkowo długi efekt działania. Co więcej, jest z reguły dobrze tolerowany przez pacjentów (ma tzw. szeroki indeks terapeutyczny). Wśród ewentualnych działań niepożądanych wymienia się nudności i biegunkę, wysypkę skórną, a niekiedy zawroty głowy.
Butamirat może być stosowany zarówno u dorosłych, jak i dzieci oraz niemowląt od 2. miesiąca życia. Butamirat nie powinien być natomiast zażywany przez kobiety w ciąży (szczególnie w pierwszym trymestrze), a także karmiące piersią, chyba że lekarz uzna inaczej.
Lek występuje w postaci kropli (Sinecod) oraz syropu (Atussan, Sinecod, Supremin, Supremin Max, Natussic, Maxipulmon, Toselix forte) [1].
Jak działa dekstrometorfan?
Z kolei dekstrometorfan (DXM) jest znanym środkiem przeciwkaszlowym, który występuje w wielu preparatach dostępnych bez recepty – zarówno prostych (Acodin), jak i złożonych (Dexapini, Gripex, Actifed). Dawki terapeutyczne działają przeciwkaszlowo, natomiast wyższe mogą powodować efekty psychoaktywne. Ze względu na ten ostatni czynnik wprowadzono ograniczenia w sprzedaży produktów zawierających dekstrometorfan.
Z chemicznego punktu widzenia DXM jest pochodną morfiny, jednak nie wykazuje efektu przeciwbólowego. Działa przeciwkaszlowo poprzez wpływ na ośrodek oddechowy, który jest zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym. Po podaniu doustnym dosyć łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, a pierwsze efekty można zaobserwować już po 10-30 minutach od zażycia leku. Działanie przeciwkaszlowe utrzymuje się nawet 5-9 godzin.
Dekstrometorfan może być stosowany u dorosłych oraz dzieci od 2. roku życia, przy czym należy zastosować odpowiednią postać leku. Jest on bowiem dostępny w postaci syropu (Tussidril) oraz tabletek (Acodin, Tussi Drill, Tussidex).
Jednak jak wspomniałam wcześniej, DXM znajdziemy również w preparatach złożonych, których jest na rynku naprawdę sporo (Gripex Hot Zatoki, Gripex Noc, Acodin Duo, Grypolek, Gripex, Gripblocker Express, Grypostop, Actifed, Dexapico, Dexapini, DexaCaps). Wybierając konkretny produkt zwróćmy więc uwagę na to, jakie substancje zawiera i czy rzeczywiście powinniśmy stosować w danym momencie lek hamujący odruch kaszlu [2].
Butamirat kontra dekstrometorfan – który lek jest bardziej skuteczny?
Zarówno butamirat, jak i dekstrometorfan są szeroko stosowane jako leki przeciwkaszlowe dostępne bez recepty. Oba leki łagodzą kaszel suchy (nieproduktywny), jednak który z nich jest bardziej skuteczny?
Przeprowadzono badanie porównujące skuteczność butamiratu, dekstrometorfanu i placebo na niewielkiej, 34-osobowej grupie zdrowych ochotników. Odruch kaszlu wywoływano roztworem kapsaicyny (substancja drażniąca), który dostarczano za pomocą nebulizatora (technika ta jest zgodna z metodologią zalecaną przez Europejskie Towarzystwo Chorób Płuc). Wykazano, że dekstrometorfan był lepszy niż placebo, przy czym butamirat nie wykazywał znaczącej aktywności [3].
Jak wynika z charakterystyki produktu leczniczego leku Sinecod (zawierającego butamirat), preparat może być stosowany w leczeniu ostrego, suchego kaszlu. Natomiast w ulotce dołączonej do leku Acodin czytamy, że może być on stosowany w celu okresowego hamowania nieproduktywnego, suchego kaszlu, który wynika z przeziębienia, urazów klatki piersiowej, a także wdychania substancji drażniących [2, 4].
Bezpieczeństwo stosowania butamiratu i dekstrometorfanu
Choć oba leki są skuteczne w krótkotrwałym leczeniu kaszlu suchego, ich profil bezpieczeństwa znacznie się różni. Butamirat ma szeroki indeks terapeutyczny, stąd też objawy przedawkowania leku pojawiają się tylko przy zastosowaniu bardzo dużych dawek (wymioty, ból brzucha, senność, pobudzenie, spadek ciśnienia krwi). Z założenia lek ten nie wywołuje efektu przyzwyczajenia i uzależnienia. Maksymalny czas kuracji nie powinien przekroczyć 7 dni [1, 4].
Nieco inaczej przedstawia się w tym przypadku dekstrometorfan – stosowany długotrwale może wywoływać tolerancję, a nawet uzależnienie psychiczne i fizyczne. W tym przypadku maksymalny okres leczenia nie powinien przekroczyć 3 dni [2].
Bibliografia
https//europepmc.org/article/med/24995954
[1] Płusa T. [Butamirate citrate in control of cough in respiratory tract inflammation]. Polski Merkuriusz Lekarski Organ Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. 2017 Aug;43(254)69-74. PMID 28875973.
[2] ChPL Acodin
[3] Faruqi S, Wright C, Thompson R, Morice AH. A randomized placebo controlled trial to evaluate the effects of butamirate and dextromethorphan on capsaicin induced cough in healthy volunteers. British Journal of Clinical Pharmacology. 2014 Dec;78(6)1272-1280. DOI 10.1111/bcp.12458. PMID 24995954; PMCID PMC4256617.
[4] ChPL Sinecod
